Literatuur
01. Arpeggione
(auteur onbekend)
Toelichting op de Sonate in a kleine terts ‘Arpeggione’ D821 en het in de titel genoemde, toen nieuw ontwikkelde muziekinstrument, de Toelichting op de Sonate in a kleine terts ‘Arpeggione’ D821 en het in de titel genoemde, toen nieuw ontwikkelde muziekinstrument, de Arpeggione.
02. Deutsch
(auteur: Elsa van Maren)
Levensbeschrijving van Otto Erich Deutsch ( 1883-1967) en overzicht van zijn oeuvre. Hij is vooral bekend omdat hij alle werken van Schubert chronologisch heeft gerangschikt – voor zover althans de bronnen en de stand van het wetenschappelijk onderzoek dit toelaten – en van een nummer voorzien: het D-nummer. “Franz Schubert. Thematisches Verzeichnis seiner Werke in chronologischer Folge (1978)” is nog steeds het belangrijkste identificatiemiddel voor Schuberts composities.
03. Erlkönig
(auteur: Frans Schouten)
Het ontstaan van de tekst van deze ballade die als “opmaat” in Goethe’s Singspiel “Die Fischerin” voor het eerst het licht ziet (1782) en het tot stand komen van het lied door Schubert in 1815. Tevens een toelichting op de verschillende stemtypes waarmee het lied gezongen kan worden en een interpretatie van het verhaal dat in het lied wordt verteld.
04. Graf von Gleichen
(auteur: Elsa van Maren)
Toelichting op de (onvoltooide) opera “Graf von Gleichen” (1828). Het ontstaan, het verhaal en de achtergrond. Daarna een uitgebreid verslag van verschillende pogingen de opera te voltooien. Johann Herbeck 1865, Fritz Racek 1962, Ernst Hilmar 1988, Hans Peter Nowak 1990, Wolfgang Hocke 1996 en Richard Dünser 1997 worden aangehaald en door de auteur becommentarieerd, o.a. aan de hand van de aantekeningen van Bauernfeld die nog met Schubert over zijn opera gesproken heeft.
05. Interpretatie
(auteur: Willem Brons)
Uitleg over verschillende uitgangspunten welke kunnen leiden tot een zinvolle en verantwoorde interpretatie van composities van Schubert. Het gaat om inzicht in de structuur, samenhang van tempowisselingen, het besef van de danselementen, fijnzinnige benadering van begeleidingsfiguren, inzicht in gebruik van accenten, beschikken over virtuositeit met betrekking tot klankbeheersing en na een leven lang studie een blijvende natuurlijke bescheidenheid bij het doorgronden van het genie Schubert.
06. Johann Nestroy
(auteur: Frans van der Elzen)
Levensbeschrijving van zanger en toneelspeler Johan Nestroy (1801-1862) die met Schubert gelijktijdig op school zat en zijn werk als zanger heeft uitgevoerd. Hij woonde van 1823 tot 1825 in Amsterdam en was een vurig pleitbezorger van Schuberts muziek. Van 1825 tot 1831 woonde hij in Brünn, Preßburg en Graz. Van 1830 tot 1862 in Wenen waar hij theaterdirecteur werd, als zanger actief bleef en daarnaast kans zag ruim 80 toneelstukken te schrijven.
07. Lazerus
(auteur: Steven Gerber)
Een uitgebreide bespreking van Schuberts Lazarus D 689 waarin onder anderen de volgende onderwerpen aan bod komen: Tijdstip en omstandigheden van het ontstaan in 1820, de geschiedenis van het manuscript, het libretto de personages een toelichting op de compositie en een bespiegeling over het al dan niet onvoltooid laten van het werk.
08. Mattheus von Collin en Schubert
(auteur: Elsa van Maren)
Levensbeschrijving van dichter en dramaturg Mattheus von Collin (1779-1824). Schubert behoorde tot zijn kennissenkring en tijdens concerten bij hem thuis werden Schuberts liederen regelmatig ten gehore gebracht. Tijdens zijn leven had Von Collin een speciale positie. In onze tijd is hij alleen bekend geworden omdat Schubert vijf van zijn gedichten heeft gebruikt om een lied te componeren.
09. Johann Baptist Mayrhofer
(auteur: Robert Holl)
Transcriptie van een lezing door Robert Holl over Johann Baptist Mayrhofer, dichter (1787-1836) die innig bevriend was met Franz Schubert. Robert Holl schrijft uitgebreid over het leven van Mayrhofer, gaat diep in op diens werken. De innige band en samenwerking met Franz Schubert inspireerde beide kunstenaars tot het scheppen van hoogstaande kunstwerken. Schubert heeft 47 gedichten van Mayrhofer tot composities verwerkt.
10. Missen
(auteur: Elsa van Maren)
Frans Schubert schreef twee Duitse- en vier Latijnse missen. De laatste twee schreef hij aan het einde van zijn leven. De auteur geeft een toelichting op de plaats van de orkestmis in Schuberts tijd, de tekstbehandeling in de mis en een weergave van de volledige tekst van de vaste gezangen. Daarnaast worden alle missen afzonderlijk besproken.
11. Muziek en Taal
(auteur: Oscar van Dillen)
De auteur bespreekt het boek: Willst zu meinen Liedern deine Leier drehn? van Wolfgang Hufschmidt. Halverwege de vorige eeuw ontstond de behoefte om de gebruikelijke analysemethode ( harmonie, vorm en melodie) aan te vullen tot een meer omvattende benadering. De “semantiek” maakt het mogelijk om ook inhoud en betekenis bij een analyse wetenschappelijk te benaderen. De auteur laat vervolgens op deze nieuwe manier zijn licht schijnen op Winterreise. Hij bespreekt o.a. de politieke situatie, het beeld dat wij van Schubert hebben, de gebruikte twaalf toonsoorten en een overzicht van de inhoud.
12. Piano vierhandig
(auteur Geoffroy Pignal)
Schubert heeft met 32 pianowerken voor vier handen meer dan wie ook geschreven voor twee musici die samen muziek willen maken. Twee groepen van drie werken worden door de auteur uitgelicht: De eerste trilogie dateert uit 1824. Schubert verblijft dan bij Graaf Esterházy en bestaat uit: de sonate in C-groot, bijgenaamd “Grand Duo” (D 812), Variaties op een oorspronkelijk thema in As-groot (D 813) en Divertissement à la Hongroise in g-klein (D 818). Vier jaar later componeert Schubert zijn andere grote triptiek bestaande uit de Fantasie in f-klein (D 940), het Allegro “Lebensstürme” in a-klein (D 947) en het Grand Rondeau in A-groot (D 951). Dit zijn tevens de laatste quatre-mains werken die hij afrondde, 5 maanden voor zijn dood in november 1828.
13. Romantiek 1
(auteur Elsa van Maren)
De auteur gaat nader in op het begrip “romantiek” en op de manier waarop deze stroming zich in de Duitstalige landen en met name in de Schubertkring manifesteerde. Omtrent 1800 ontstaat de stroming die voor het eerst deze benaming krijgt. Jena is het centrum met Goethe en Schiller, anderen voegen zich daar bij: Friedrich Schleiermacher, de novellen-auteur en Cervantes-vertaler Ludwig Tieck, de dichter Novalis en de gebroeders Schlegel. De rol van de gebroeders Schlegel en Goethe wordt nader toegelicht. De auteur beschrijft de invloed van de romantiek, die pas naar Wenen kwam toen deze in Duitsland al weer was afgelopen. En tevens een toelichting op Schuberts ervaring met Mesmer’s zgn. “heilmagnetisme”.
14. Sakuntala
(auteur Elsa van Maren)
Toelichting op de onvoltooide opera Sacontala ( 1820). De auteur gaat in op de achtergrond en inhoud van het verhaal dat deel uit maakt van de Mahabharata. De schrijver Kalidasa (5e eeuw ) bewerkt het verhaal tot een toneelstuk en voegt nieuwe elementen toe. In 1789 verschijnt een vertaling. Neumann verwerkt het toneelstuk tot een libretto. De auteur belicht de invloed van deze vertaling op de ontwikkeling van de West-Europese literatuur. In 2001 nam de Deense componist Karl Aage Rasmussen (geb.1947) het op zich om de nagelaten fragmenten tot een uitvoerbaar geheel te verenigen. Van het resultaat werd in 2006 een live opname gemaakt en in 2008 als CD uitgebracht.
15. Salieri
(auteur Elsa van Maren)
Beknopte biografie van Antonio Salieri ( 1750-1825). Hij was hofcomponist en hofkapelmeister in Wenen waar hij het grootste deel van zijn leven woonde. Hij componeerde vele opera’s en was de leermeester van vele belangrijke componisten o.a. Schubert, Beethoven en Liszt. De auteur beschrijft de samenwerking van Salieri met Mozart én Schubert. Frans Schubert was koorknaap in de tijd dat Salieri dirigent was en bleef hem daarna zeker tot 1816 les geven.
16. Schillers Poëzie
(auteur Elsa van Maren)
Over Schillers gedichten en de toonzetting ervan door Schubert. Schubert was 8 jaar toen Schiller stierf. Hij kwam vroeg in contact met Schillers gedichten en hij is 14 jaar (1811) als hij voor het eerst een gedicht gebruikt voor een van zijn composities. Drie jaar later heeft hij al 26 gedichten van Schiller op muziek gezet. Later kwamen daar liederen gebaseerd op Goethes poëzie bij. Vele composities worden nader toegelicht. De auteur beschrijft de commentaren van Goethe op Schillers werken en geeft een toelichting op de politieke situatie indertijd die de vrijheid beknotte en zo van invloed was op de inhoud van hun werk.